Rajd pamięci Cichociemnych i Sprawiedliwych

  Około sześćdziesięciu uczestników wzięło udział w sobotę 8 czerwca 2024 r. w 43. Powiatowym Rajdzie Rowerowym Żołynia-Rakszawa-Brzóza Królewska. Rajd zorganizowało Starostwo Powiatowe w Łańcucie w 80. rocznicę desantu cichociemnych na terenie powiatu łańcuckiego oraz lotniczych zrzutów materiałowych dla żołnierzy Armii Krajowej, które miały miejsce wiosną 1944 r. Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń przywitał wszystkich rowerzystów, których nie wystraszył poranny deszcz i wraz z wszystkimi przejechał na rowerze całą trasę liczącą 40 km. W imieniu Wójta Gminy Żołynia pozdrowienia i upominki przekazał Sekretarz Waldemar Natoński, który na łamach lokalnego miesięcznika „Fakty i Realia” w lutym 2023 r. opublikował artykuł pt. „Alianckie zrzuty i desant cichociemnych w Żołyni”.

Cichociemni wylądowali w Żołyni

  Po przejechaniu rowerami 2,4 km od Rynku w Żołyni uczestnicy rajdu znaleźli się na historycznej leśnej polanie, placówce odbiorczej zrzutów dla Armii Krajowej o kryptonimie „Paszkot 2”. W tym miejscu dzięki lokalnym pasjonatom z Grupy Rekonstrukcji Historycznych „Ordon” Obwód Łańcut AK, trzy tygodnie wcześniej, zostało odsłonięte nietypowe upamiętnienie. Wykonany z metalu pomnik w formie zasobnika zrzutowego typu „C”, został odtworzony w skali 1:1. Po jego prawej stronie na tablicy informacyjnej znalazły się biogramy szóstki cichociemnych, którzy w nocy z 30 na 31 maja 1944 r. wylądowali w tym miejscu gminy Żołynia. Byli to: mjr Adolf Lojkiewicz ps. „Rys 2”, lat 49, por. Karol Pentz ps. „Skała 2”, lat 35, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. „Wąwóz”, lat 27, mjr Stanisław Trondowski ps. „Grzmot 2”, lat 35, ppor. Feliks Perekładowski ps. „Przyjaciel 2”, lat 22, ppor. Maksymilian Klinicki ps. „Wierzba 2”, lat 28.
  Historycy podają, że w sumie w czasie II wojny światowej na tereny okupowanej Polski zrzucono na spadochronach 316 cichociemnych, z czego 6 w tym miejscu! Byli to doskonale wyszkoleni oficerowie, żołnierze doświadczeni w walkach frontowych, polscy bohaterowie, którzy nie bacząc na zagrożenie dla swojego zdrowia i życia jako ochotnicy zgłosili się, by walczyć z wrogiem na terenie kraju. Na drugiej tablicy została zaprezentowana m.in. historia tego udanego zrzutu w relacji bezpośrednich świadków, oficerów „Obwodu Łańcut Armii Krajowej”: por. Walentego Dąbka ps. „Dąbrowa” i pchor. konsp. Józefa Borcza ps. „Krótki”, dziadka Andrzeja Borcza - autora wydanej w 2020 r. książki „Obwód Łańcut SZP-ZWZ-AK w latach 1939–1945”.
  Wśród uczestników jadących na rowerze był Józef Frączek lat 72, były Poseł na Sejm RP I kadencji i Senator RP III i IV kadencji, którego ojciec także uczestniczył w grupie około 100 żołnierzy konspiracji zaangażowanych w odbieranie alianckich zrzutów dla Armii Krajowej. Podkreślił on, że nie wszystkie zrzuty kończyły się pomyślnie. Niekiedy zachmurzenie czy awarie samolotów były przyczyną, że oczekujący na odbiór „przesyłki” wracali z niczym. W rajdzie pamięci uczestniczyli też młodsi przedstawiciele rodziny Frączków: córka i wnuk.
  Następnie Kolarze Łańcuckiego Towarzystwa Cyklistów przeprowadzili grupę leśnymi ścieżkami do Rakszawy, gdzie w tzw. „Brzeźniku” można było zobaczyć liczne grupy młodych ludzi w mundurach biorących udział w powiatowych zawodach Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych Ochotniczej Straży Pożarnej.

Odkrywamy Muzeum w Rakszawie

  Dzięki uprzejmości Bogdana Maczugi, właściciela Prywatnego Muzeum Pojazdów Militarnych i Zabytkowych w Rakszawie, można było zwiedzać okazałą kolekcję pojazdów wojskowych i cywilnych z okresu PRL-u. W szczególności zachwyt najmłodszych uczestników rajdu wzbudził unikatowy w zbiorach, wyprodukowany w małej ilości, niemiecki samochód opancerzony „Falke”, do którego mogli wejść i zasiąść przy replice karabinu maszynowego. Na ekspozycji muzealnej obok m.in. dwóch dział i moździerzy uwagę zwróciła wojskowa kuchnia polowa, stanowiąca depozyt Zespołu Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego w Łańcucie. Kuchnia jest nadal sprawna i szkoła korzysta z niej np. przy okazji organizowania przysięgi dla uczniów klas mundurowych (wojskowo-policyjnych). Bogdan Maczuga od wielu lat współpracuje z instytucjami, z grupami rekonstrukcji historycznych i systematycznie powiększa swoje zbiory. Wszystkich zainteresowanych muzealną kolekcją zaprasza do kontaktowania się poprzez stronę https://www.muzeumrakszawa.pl/ w celu zarezerwowania terminu na wycieczkę.
  Kolejną, niecodzienną atrakcją tego dnia była prezentacja przygotowana przez Janusza Krupczaka, zaprzysiężonego miesiąc wcześniej na Wójta Gminy Rakszawa. Na spotkanie z uczestnikami rajdu przyjechał on konno w mundurze oficera 10 Pułku Strzelców Konnych z Łańcuta. Nawiązując do historycznej tematyki rajdu przypomniał on wspaniałe tradycje tej formacji wojskowej, która wchodziła w skład 10 Brygady Kawalerii Pancernej dowodzonej przez gen. Stanisława Maczka. Wójt Janusz Krupczak jako pierwszy jeździec i kawalerzysta zapisał się w historii 43. Powiatowego Rajdu Rowerowego. Dyrektor GOKiC w Rakszawie Agnieszka Rzepka - Wiceprzewodnicząca Rady Powiatu Łańcuckiego poinformowała uczestników o rakszawskich atrakcjach turystycznych, ciekawych miejscach pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i historycznym. Zaprosiła do wzięcia udziału w miesiącu sierpniu w „Pasjonadzie” - stylizowanej imprezie plenerowej organizowanej w Rakszawie od 2014 r. Zachęciła też młodszych i starszych uczestników do zajrzenia na stronę www.questy.org.pl by w aktywny sposób poznawać historię i tradycje Rakszawy.
  Następnie kolarze przejechali gminnymi i leśnymi drogami przez Rakszawę, Wydrze do Brzózy Królewskiej. Już na terenie powiatu leżajskiego skrzyżował się „Szlak Gminnej Kultury” z trasą rajdu i niespodziewanie w lesie doszło do samorządowego spotkania z Wójtem Gminy Leżajsk Krzysztofem Sobejko.

Sprawiedliwi z Brzózy Królewskiej

  Ostatni etap rajdu w Brzózie Królewskiej od zalewu do parafialnego kościoła wraz z uczestnikami rajdu przejechała na rowerze Krystyna Rudnicka. Jest ona wnuczką Katarzyny i Sebastiana Kazaków, którym pośmiertnie Jad Waszem - Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu w Jerozolimie przyznał 14 kwietnia 2008 roku tytuł „Sprawiedliwych wśród narodów świata”. We współpracy z lokalną społecznością Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego z Warszawy w ramach realizowanego programu „Zawołani po imieniu” w centrum miejscowości na parafialnym placu posadowił granitowy głaz, na którym umieszczono wykonaną w brązie tablicę z wyrytymi w języku polskim i angielskim słowami:
„Człowieka trzeba mierzyć miarą serca Jan Paweł II
PAMIĘCI KATARZYNY I SEBASTIANA KAZAKÓW
ZAMORDOWANYCH PRZEZ NIEMCÓW 27 MARCA 1943 ROKU ZA POMOC ŻYDOM
PAMIĘCI ZAMORDOWANYCH WRAZ Z NIMI ŻYDÓW
CHANY STILLER, CHYLI CHYMA I NIEZNANEGO MĘŻCZYZNY, KTÓRYM POMAGALI
Mieszkańcy Instytut Pileckiego
Brzóza Królewska 24 marca 2022 rok”.
  Reprezentujący Instytut Pileckiego historyk Kamil Kopera przedstawił uczestnikom tegorocznego rajdu pamięci zakończoną tragicznie historię Katarzyny i Sebastiana Kazaków. Warto podkreślić, że prowadził on badania naukowe i jest współautorem wydanego drukiem na ten temat opracowania. Każdy z uczestników rajdu mógł je otrzymać nieodpłatnie. Natomiast osoby, które prawidłowo odpowiedziały na pytania konkursowe związane z tematyką rajdu, zadawane przez Sekretarza Powiatu Łańcuckiego Roberta Kochmana, otrzymały nagrody. Fundatorami nagród byli Instytut Pileckiego w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, NSB Sport Serwis, Urząd Gminy Rakszawa, Urząd Gminy Żołynia oraz Starostwo Powiatowe w Łańcucie. Patronat medialny po raz kolejny sprawowało rzeszowskie Radio VIA. Dokumentację filmową rajdu wykonał Bartosz Bolesławski z Działu Notacji Filmowych i Obsługi Audiowizualnej Instytutu Pileckiego w Warszawie. Wszystkie te opisane działania są pięknym świadectwem pielęgnowania pamięci o naszych bohaterach i wojennych wydarzeniach, od których upłynęło już 80 lat.
  Rozdanie nagród, gorący posiłek i zakończenie rajdu miało miejsce w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Brzózie Królewskiej. Poczęstunek przygotował i serwował Adam Glac. Dziękujemy za gościnne przyjęcie dla Mariana Grabarza Dyrektora Szkoły i Krzysztofa Sobejko Wójta Gminy Leżajsk. Organizatorzy zapraszają we wrześniu tego roku na kolejny 44. Powiatowy Rajd Rowerowy poświęcony pielęgnowaniu pamięci historycznej.
opracował: Robert Kochman
zdjęcia: Anna Duda-Świerk, Monika Guzek, Robert Kochman, Michał Koczura, Adam Krzysztoń